Hoe een vroege zeezender in 1931 in Hawaii belandde
door Jan van Heeren
Voor wie iets heeft met de geschiedenis van de radio en meer speciaal met die van de zeezenders blijft het leuk wanneer er vanuit het verre verleden iets opduikt dat daarmee te maken heeft, al is het ook zijdelings. Dat geldt zeker voor de uitzendingen die in 1926 werden verzorgd vanaf de oceaanstomer SS Malolo. Jan van Heeren vertelt er hier meer over.
Terug in de tijd. Al in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw werden er radioprogramma’s uitgestraald vanaf schepen. Hans Knot (1993; 1998) beschreef eerder onder meer de voorbeelden van de HMS Andromeda en de MV Kanimbla. In dat rijtje kunnen we nu ook de SS Malolo voegen — een naam die opdook in oude radiobladen uit 1931, zoals Broadcast Weekly (1931a; 1931b; 1931c) en Radio Doings (Nunan, 1931). Waar gaat het hier om? Voor een antwoord op die vraag maken we eerst een sprong, terug in de tijd, naar het jaar 1926. Oceaanstomer/ cruiseschip SS Malolo loopt in Philadelphia van stapel. Het is een zeer luxe schip dat de route San Francisco, Los Angeles en Honolulu bevaart en een steentje bijdraagt aan het populair worden van Hawaii als toeristeneiland. Nog maar net in de vaart, in 1927, komt het schip in aanvaring met een vrachtschip, hetgeen een vergelijkbare schade veroorzaakte als vijftien jaar eerder bij de Titanic. Vanwege een goed werkend compartimentensysteem kan het schip toch op eigen kracht veilig de haven binnenvaren, zij het met 6.000 ton zeewater aan boord.
Niet alleen de Malolo ziet in 1926 het levenslicht. Ook het radioprogramma “Ship of Joy” gaat in dat jaar van start bij omroep KPO, dagelijks tussen acht en negen uur in de ochtend, uitgezonderd zondag. Het is, behalve bij KPO, ook bij een groot aantal andere omroepen te horen in syndicated vorm aan de Westkust van Amerika. “Ship of Joy” is een imitatie van een al bestaand populair programma: “Maxwellhouse Show Boat”. Het nieuwe programma wordt gepresenteerd door Hugh Barrett Dobbs. Hij heeft al radio-ervaring, met name als presentator van een ochtendgymnastiekprogramma. Die gymnastiekuitzendingen, gesponsord door Quaker Oats, waren erg populair. “Ship of Joy” werd eveneens een gesponsord programma. Aanvankelijk was de firma Del Monte sponsor, daarna werd dat Shell, waardoor de naam wijzigde in “Shell Ship of Joy”. Het programma werd via het NBC Pacific Coast netwerk uitgezonden.
Dat het programma populair was, bleek wel uit het salaris dat Dobbs kreeg. Het zou naar verluidt meer zijn dan dat van president Hoover. (In de periode 1929 tot 1932 inde hij via Shell bijna een kwart miljoen US dollar.) Een andere indicatie voor de populariteit was dat Dobbs in zes jaar tijd bijna twee miljoen brieven van luisteraars kreeg. De luisteraars van “Ship of Joy” werden ‘shipmates’ of ‘happytimers’ genoemd en Dobbs zelf werd Captain Dobbsie.
Per schip naar Hawaii. De twee gebeurtenissen uit 1926, het te water laten van de SS Malolo en de start van het radioprogramma “Ship of Joy”, zouden enkele jaren later samenkomen. Begin 1930 bedacht een topman van Shell, E.H. Sanders, dat het leuk zou zijn om het programma “Ship of Joy” eens een keer daadwerkelijk vanaf een schip uit te laten zenden. Het kostte bijna anderhalf jaar voor alles rond was qua techniek, vergunningen en financiën. Maar uiteindelijk, op vrijdag 11 juli 1931, vertrok de SS Malolo bij de Golden Gate van San Francisco richting Honolulu, Hawaii. Tijdens deze reis zou Captain Dobbsie elke dag vanaf het schip zijn ochtendprogramma “Shell Ship of Joy” verzorgen.
Het schip werd uitgeleide gedaan door duizenden luisteraars. Aan boord waren onder anderen Captain Dobbsie, een tweetal radiotechnici, twintig artiesten en een groot aantal fans van het programma. Een tijdelijke radiostudio was ingericht op het schip. De 200 Watt kortegolfzender kreeg de call-letters WIOXAI en kon op 9670 en 6020 kHz uitzenden. De zender was al tijdens een eerdere vaartocht uitgetest. De uitzendingen zouden gerelayeerd worden over het gehele NBC Pacific Coast netwerk. De pers meldde destijds dat het voor het eerst in de geschiedenis van de radio was dat een zeevarend radiostation reguliere uitzendingen verzorgde tijdens een tocht over de Grote Oceaan, waarbij deze uitzendingen dan ook nog verspreid werden via een netwerk van radiostations.
Op 16 juli kwam het schip aan bij Hawaii. Daar verwelkomde de burgemeester Captain Dobbsie en overhandigde hem de sleutel van de stad. Vanaf Hawaii gingen de uitzendingen door, echter niet, zoals men graag gewild had, vanaf de Malolo, maar gewoon vanaf land. Toch was dit ook weer niet zo heel gewoon, want het betrof alweer een primeur: het waren de eerste uitzendingen vanaf Hawaii gericht op Amerika. De vrijdagavond dat men op Hawaii verbleef, werd daar niet alleen het ochtendprogramma “Shell Ship of Joy” uitgezonden, maar was er ook een speciale avonduitzending met lokale artiesten. De 18de juli werd de terugreis aanvaard, waarbij het schip opnieuw door duizenden werd uitgezwaaid. Ook op de terugweg werd het programma “Ship of Joy” dagelijks uitgezonden.
Hoe ging het verder? De Malolo werd in 1937 grondig verbouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gevorderd en later weer teruggegeven aan de rederij. In 1948 werd de laatste trip naar Hawaii gemaakt en kwam het schip in Italiaanse handen. In 1977 werd op een Griekse scheepssloperij begonnen met de sloop de Queen Fredrica, een naam die het sinds 1954 droeg en die een vernoeming was naar de toenmalige koningin van Griekenland. (Toevallig wordt de naam van het eerste zendschip van Radio Caroline, de Fredericia, vaak verkeerd geschreven als “Frederica”.)
Alle bedrijven die de programma’s van Dobbs nu zo’n negentig jaar geleden sponsorden, en dat is toch wel opvallend, bestaan tegenwoordig nog steeds: Quaker, Del Monte en Shell. Met Shell is er meteen een Nederlands/Brits randje gekomen aan de vroege uitzendingen vanaf zee.
Na de uitzendingen via het NBC Pacific Coast netwerk werd Shell “Ship of Joy” een periode door het Columbia West Coast netwerk uitgezonden en daarna door KOMO Seattle. Aan het eind van elke uitzending van “Ship of Joy” vroeg Captain Dobbsie de luisteraars om hun hand op het hart te plaatsen en deed hij het volgende verzoek: “Send out a wish to somebody — somewhere — who may be in sickness or trouble. Everybody – WISH!” Dobbs was begaan met de gezondheid van anderen, maar wist niet dat het slecht gesteld was met zijn eigen gezondheid. Het was in 1944 dat de op dat moment misschien wel rijkste radiopresentator ter wereld plotseling kwam te overlijden. Captain Dobbsie werd slechts vijftig jaar oud.
Literatuur
· Broadcast Weekly (1931a), “Shell Happytime to Present Unique Broadcast Series.” In: Broadcast Weekly, 28-6-1931, pp. 4-5. Opgehaald op 27 April, 2020, van www.americanradiohistory.com.
· Broadcast Weekly (1931b),”Shell Happytimers Making history.” In: Broadcast Weekly, 12-7-1931, pp. 4-5. Opgehaald op 27 April, 2020, van www.americanradiohistory.com.
· Broadcast Weekly (1931c),”Captain Dobbsie Captures Hawaii.” In: Broadcast Weekly, 9-8-1931, p. 5. Opgehaald op 27 April, 2020, van www.americanradiohistory.com.
· Knot, Hans (1993), Historie van de zeezenders, 1907-1973. Over pioniers, duimzuigers en mislukkelingen. Amsterdam: Stichting Media Communicatie, 1993.
· Knot, Hans (1998), “De alleroudste zeezenders. Over de oertijd van de commerciële radiostations vanaf zee.” In: Soundscapes, 1998, 1.
· Nunan, Carl T. (1931), “Dope on Dobbs.” In: Radio Doings, 1931, 5, pp. 25, 44. Opgehaald op 27 April, 2020, van www.americanradiohistory.com.
From: Soundscapes — Journal on Media Culture
volume 23, mei 2020
