Een onderzoek naar de populariteit van radiozenders uit 1969
door Hans Knot
Eind 1969 bleek Radio Veronica als amusementsradio de hoogste ogen te gooien onder de Nederlandse luisteraars. Vrijwel tegelijkertijd richtte Radio Luxembourg zich, ten koste van de Nederlandse Service, meer op Duitsland, waar hogere inkomsten uit reclame konden worden gehaald. Hans Knot vertelt hier iets meer over deze historische verschuivingen in het Nederlandse radiolandschap.
Luistercijfers uit 1969. In de voorwinter van 1969 werd bekend dat Radio Veronica met 33% de hoogste luistercijfers had van de drie op amusement gerichte radiostations, die op dat moment in Nederland te ontvangen waren. Hilversum III haalde in de gemeten periode 25% en Radio Luxembourg slechts 6%. Deze cijfers kwamen naar voren uit een onderzoek dat in opdracht van de directie van Radio Veronica was uitgevoerd door de Nederlandse Stichting voor Statistiek. Een aantal feiten uit het uitgebreide rapport op een rijtje leert ons dat destijds de groep die langer dan een half uur per dag naar Radio Veronica luisterde, vergeleken met een onderzoek uit 1967, met 150.000 personen was gegroeid. Maar ook werd bekend dat de Nederlandstalige service van Luxembourg in 1970 toe was aan verandering.
Het onderzoek was in de periode april/mei 1969 gehouden via steekproeven in 3.000 gezinnen, waar 2.304 enquêteformulieren waren ingevuld en de antwoorden, waar nodig, tevens mondeling werden toegelicht. Het bleek dat Radio Veronica het meest populair was bij de tieners en twens — met nadruk op de leeftijdsgroep tussen 15 en 24 jaar. Op werkdagen werd rond etenstijd in de vooravond een bereik gehaald van 400.000 luisteraars (17%). Ook trok Radio Veronica in de zogenaamde volksklassen meer luisteraars dan in de hogere welstandsklassen: 9% tot 10% tegenover 6% tot 7%.
In de meetperiode was ook komen vast te staan dat, vergeleken met het onderzoek van 1967, vooral de ontvangstmogelijkheden in het noorden en zuiden van het land waren verbeterd. Een oorzaak werd niet gegeven. Wel werd aangegeven dat 56% van de ondervraagden Radio Veronica goed kon ontvangen, terwijl dit percentage voor Hilversum III op 78% lag. Radio Luxembourg kon slechts door 38% van de ondervraagden duidelijk worden ontvangen.
Van de ochtend naar de avond. Niet lang nadat de directie van Veronica met deze gegevens van het onderzoek naar buiten kwam, werd vanuit de directie van de Nederlandstalige afdeling van Radio Luxembourg bekend gemaakt dat met ingang van 1 januari 1970 de uitzendingen gericht op Nederland en Vlaanderen drastisch zouden worden ingekort. De ochtenduitzendingen van deze tak, tussen negen en twaalf uur, werden stopgezet en daarvoor in de plaats kwam 50% van de zendtijd terug op een minder gunstige ontvangsttijd en wel tussen zes uur en half acht in de avond.
De verandering in zendtijd voor de Nederlandstalige service werd dan wel bekend gemaakt door de Nederlandstalige afdeling maar de beslissing tot verandering was genomen door de directie in Luxembourg, waarbij vooral de Franse aandeelhouders een belangrijke stem hadden gehad. Reden tot het besluit was de zucht naar Duitse Marken. Het bleek namelijk dat de commercials via de Duitstalige uitzendingen zes keer zoveel in het laadje brachten dan die welke via de Nederlandse tak werden geboekt. Radio Luxembourg was natuurlijk altijd een commercieel bedrijf en dus ging geld boven alles voor. Een gemiddelde reclamespot voor de Duitstalige service bracht in 1969 rond de 1.200 gulden op.
Toen de berichtgeving in het najaar inzake de wijzigingen in onder meer Televizier verscheen werd daarbij gemeld dat het nieuws officieel nog niet naar buiten was gebracht door de directie, omdat de adverteerders nog niet op de hoogte van de toekomstige veranderingen waren gebracht. In 1957 werden de Duitstalige uitzendingen van Radio Luxembourg vooral gericht op het Roergebied, waarbij telkens uitstekende luistercijfers werden behaald.
In 1969 werd gesteld dat er dagelijks zo rond de vijftig miljoen radiotoestellen op de diverse uitzendingen van Radio Luxembourg stonden afgestemd, waarvan de helft in Frankrijk. Daar kon men destijds de gehele dag afstemmen via de Lange Golf. Daarnaast was er een grote schare aan Duitse luisteraars die iedere dag tussen zes uur in de ochtend en zes uur in de avond van de mogelijkheid gebruik maakten zich te verpozen aan een diversiteit aan amusementsmuziek. In Nederland, waar de Nederlandstalige programma’s destijds tussen negen en twaalf uur in de ochtend op de 208 meter konden worden beluisterd, was de belangstelling in 1969 aanzienlijk minder.
Meer luisteraars naar Veronica. De genoemde getallen geven enigszins een beeld van de toenmalige populariteit van Radio Luxembourg. Het hele verhaal vertellen ze echter niet. Want, natuurlijk mag niet worden vergeten dat in Engeland een enorm aantal radiotoestellen, en dan vooral de transistors van jongeren, tussen zeven uur in de avond en drie uur in de nacht op het station werd afgesteld. Daar kon Radio Luxembourg worden beluisterd via de middengolf op de 208 meter. In Luxembourg zelf kon via de FM worden geluisterd terwijl er via twee korte-golfzenders destijds de programma’s in vier talen werden gerailleerd.
Volgens de toenmalige berichtgeving zouden de Nederlandse en Vlaamse luisteraars naar de Nederlandstalige uren er niet slechter op worden want er zou niet alleen een grotere luisterdichtheid worden verwacht maar tevens een betere ontvangst gedurende de vroege avonduren. Men doelde onder meer op het gegeven dat de vroege avonduren het beste geschikt waren voor het brengen van amusementsmuziek en greep ook even terug op de resultaten van het eerder gememoreerde luisteronderzoek, dat was uitgevoerd in opdracht van de directie van Radio Veronica. Ook daarin werd vermeld dat de bereidheid tot langdurig luisteren vooral merkbaar was in die avondperiode.
Tenslotte voegde men toe dat de prijzen voor adverteren bij de Nederlandstalige service voorlopig op hetzelfde niveau zouden blijven terwijl eind 1970 zou worden overgegaan naar een nieuw luisteronderzoek, in opdracht van de directie van Radio Luxembourg. Daarna zou eventueel de prijsstelling worden aangepast. Luxembourg behield een deel van haar luisterschare maar vanwege de minder goede ontvangst in ons land stemden, vooral in het westen, steeds meer luisteraars in de betreffende uren af op Radio Veronica, terwijl niet veel later een nieuw radiostation zich in de markt zou gaan zetten: Radio Nordsee International.
From: Soundscapes — Journal on Media Culture
volume 21, oktober 2020